Bund türkischer Journalisten in Europa e.V.

AVRUPA’DAKİ TÜRKÇE HABERCİLİĞİN YENİ ARAYIŞLARI

Avrupa’da Türkçe yayınlar Türk işgücü göçü ile birlikte başladı. Yıllarca Türkiye’deki birçok gazete Avrupa’da basıldı, dağıtıldı. Söz konusu süreçte Avrupa’da okurla buluşan günlük Türkçe gazetelerin satış rakamları bir dönem 200 binlere dahi ulaştı.
Bayilerde Türkçe gazeteler, zengin çeşitlilikleri ile yıllarca varlık gösterdiler. İstanbul merkezli, Avrupalı Türklere yönelik televizyon yayınlarının yanı sıra Alman devlet radyo ve televizyonlarında Türkçe yayınlar da sunuldu. Ancak Avrupa’daki Türkçe medyanın parlak dönemi en azından Türkiye merkezli Türkçe gazeteler için gerilerde kaldı. Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde sayısız yerel gazete ve internet gazetesi Türkçe yayıncılık yapıyor.
EN ÇOK İZLENEN MEDYA, TÜRKÇE HABER SİTELERİ
Özellikle İstanbul merkezli kağıda basılı gazeteciliğin gerilemesi hızla sürerken, Avrupa’nın çeşitli ülkelerinde internet gazeteciliği son dönemde ciddi bir varlık göstermeye başladı.
Hatta Almanya’daki Türkçe medyanın en çok okunan organının Türkçe haber siteleri olduğunu söyleyebiliriz. Geleneksel Türkçe günlük gazeteler hızla piyasadan siliniyor, kalanlar da ihmal edilebilir satış rakamlarıyla “bayrak gösterme” yarışı içindeler.
Bu arada Avrupa’daki internet gazeteciliğinde önemli bir rekabet ortamının oluştuğunu da gözlüyoruz. Sadece bölgesel habercilikle yetinmeyen Türkçe haber portalları Almanya, Avrupa ve Türkiye’den haberleriyle de okurlara ulaşıyor. Yayınlandıkları bölgelerin siyasetçileri, kültür-sanat adamları, işadamları, sivil toplum örgütlerinin temsilcileri Türkçe haber sitelerinde köşe yazarları olarak karşımıza çıkıyor.
Avrupa Türk Gazeteciler Birliği (ATGB), projektörü, sayıları her geçen gün artan Avrupa’daki Türkçe internet gazetelerinin üzerine tuttu. “Avrupa’da Türkçe internet gazeteciliği nereye gidiyor?” konulu tartışma toplantısı Almanya’nın Frankfurt kentinde düzenlendi. ATGB’nin Ver.di Sendikası’nın Frankfurt salonunda gerçekleştirdiği toplantıya Almanya Bülteni Genel Yayın Yönetmeni Arif Şentürk, Yeni Posta Yayıncısı ve ATGB Üyesi Mustafa Bozdurgut, Avrupa Kültür Genel Yayın Yönetmeni ve ATGB Kurucu Üyesi Osman Çutsay, www.seyfialp.wordpress.com sitesi yayıncısı ve ATGB Üyesi Seyfi Alp, Ren Postası Genel Yayın Yönetmeni İsmail Erel ve Muhabirce Genel Yayın Yönetmeni Hülya Sancak katıldı.
ATGB Yönetim Kurulu Üyesi Kemal Çalık’ın yönettiği toplantıda, Avrupa’daki Türkçe haber sitelerinin, araştırmacı gazeteciliğin ve ciddi haberciliğin gereğini yerine getirmediğine vurgu yapan gazeteciler, sitelerde “kopyala yapıştır“ kolaycılığının egemen olduğuna dikkat çektiler.
İletişim ve kültür dili olarak Türkçenin doğru kullanılmadığını belirten konuşmacılara göre, mevcut haber siteleri şu sıralarda daha çok yerel Türk gazetelerine stepne işlevi görüyor.
Avrupa’daki yüzlerce Türkçe haber sitesinin birleşerek ortak ve güçlü bir Türkçe yayıncılık yapma yoluna gitmesini bir “hayal” olarak da niteleyen konuşmacılar, Alman medyasının ülkedeki Türk okura yönelik Türkçe haber portalı yaratmasını ise “fazla gerçekçi olmayan bir adım” sözleriyle karşıladılar.
ATGB’nin Avrupa’daki Türkçe internet gazeteciliğini mercek altına aldığı toplantıda öne çıkan konular ve konuşmacıların aktardıklarından bazı satırbaşları şöyle:

TARAFSIZ VE BAĞIMSIZ HABERCİLİK YOK
Muhabirce Yayın Yönetmeni Hülya Sancak:
“Pek çok internet sitesinde Türkçe doğru kullanılmıyor. Çünkü metinler kalifiye editör kontrolünden geçmiyor. Bağımsız ve tarafsız bir habercilik pek çok sitede mümkün değil, pek çoğu temsil ettikleri siyasi görüşün propaganda aracına dönüşebiliyor.
İstikrarlı yayıncılık, reklam geliri olan pek az sitede mümkün. Pek çok site haber kopyalama makineleri olarak yayın yapıyor. Yerel gazetelerin hepsinin bir haber portalı yok. Reklam geliri de istenen düzeyde değil. Birleşerek tek bir kaynak olarak yayın yapmak mümkün, ama gerçekçi değil. Pek çoğunda “Küçük olsun benim olsun”, “Ne koparırsam kâr” mantığı hâkim.
İnternet, diyalektiği gereği global; yerel konularla sınırlı kalabilir de kalmayabilir de. Türkçe haber portallarında araştırmacı gazetecilikten söz edilemez, çünkü bu, mesleki eğitim ve tecrübe gerektiren bir konudur. Pek çoğu bu eğitim ve tecrübeden yoksun. Almanların Türkçe gazete yapması konusuna gelince: Kiminle, ne amaçla, ne tür bir iş yapılacağına bağlı… TAZ gibi bilinen bir politik zihniyetin yöneteceği bir gazete, geleneksel, muhafazakâr geniş Türk kitlesinde karşılık bulamaz.”

SİTELER DONANIMSIZ VE EKSİKLERLE DOLU
Yeni Posta Gazetesi Yayıncısı Mustafa Bozdurgut:
“Birkaç yıldır üzerine basa basa söylüyordum. Habercilikte hegemonyanın internet gazeteciliğine geçeceğini söylemek artık kehanet değil. Bu ağırlık daha şimdiden gerçekleşmiştir. Avrupalı Türklerin kendi imkanlarıyla çıkarttıkları internet gazeteleri sadece dil değil, grafik, teknik, görsel ve hızlılık alanlarında da sayısız eksiklikler içeriyor. Ancak, kısa dönem içerisinde bu eksikliklerin giderileceğine inanıyorum.
At sahibine göre kişner, her tür yayında olduğu gibi bu yayınları çıkaranların konuyu kendi bakış açılarına göre değerlendirmeleri doğaldır. Önemli olan, haberin doğru verilmesidir. Asıl tehlike yorumla haberin birbirine karıştırılmasıdır.
Ortak formattaki yayınlarda, güçlerin birleştirilmesi akılcı bir yol olmasına karşın, pratikte birçok zorluk vardır. En büyük zorluk “küçük olsun, benim olsun”dan “büyük olsun, bizim olsun” aşamasına geçebilmektir. Bu, zaman alacak gibi görünüyor. Mevcut koşullarda bu sitelerin hedeflenen, düşünülen gelirlere erişebilmesi de zaman alacak gibi görünüyor.”

HEZİMET YAŞADIĞIMIZI KABUL EDELİM
Avrupa Kültür Yayın Yönetmeni Osman Çutsay:
“Türkçeden giderek kaçıldığına tanık oluyoruz. Bir çekiciliği yok çünkü. Farkını ortaya koyamıyoruz. İletişimden daha önemlisi, Türkçeden aydınların kaçtığına, onu bir kültür dili olarak kullanmayı denemediğine tanık oluyoruz. Sonuçları çok acı olacak…
Bağımsız ve nesnel diyebileceğimiz bir habercilikten söz edemeyiz. Alman medyası da, Türkçe medya da bundan çok uzaktır. Yerleşik Türkçe medyanın yapıcıları bile böyle bir şey istemiyor, sonra da Alman medyasının Türklerle ilgili haberlerde taraflı davrandığını ileri sürebiliyor. Türk gericiliği maalesef Avrupa’daki Türk medyasında son derece etkilidir.
Gerçek bir habercilikten söz edemeyiz. Türkçe internet gazeteciliği sadece emeklemeye çalışıyor. Türkiye ve Türkçeyi ilerici bir şans olarak görmeyenler, yani “anomalistler”, bu alanda tam bir üstünlük içindedir. Bir hezimet yaşadığımızı kabul etmeliyiz. Sadece tek tük umut sinyalleri veya kıvılcımlar görebiliyoruz.
Türkçe haber sitelerinin bırakın beklediklerini, herhangi bir ilan gelirleri olması bile hayaldir. En azından şu sırada. Bu durum değişebilir. Bu sektörde “yemlenmesi” gerekenler var. Alman devleri ve genel ideolojisi, bunları elbette yemleyecektir.
Ortak ve güçlü bir Türkçe yayıncılık yapma yolunu izlemeye çalışanlar da var elbette. Ama onların, yani bu ilerici damarın da sayısı ve ağırlığı fazla değil. Avrupa’daki Türkçeli ve aydınlanmacı, cumhuriyetçi, laik bir görüşe şu ya da bu ölçüde yakın toplum kesimlerinin en çok izlediği haber siteleri ise galiba Türkiye’nin görece muhalif siteleri. Odatv başta olmak üzere… Onu soL Portal ve Cumhuriyet izliyor olmalı…
Türkiye ve Türkçeyi bir anomali ve suç unsuru görmeyenler, aydınlanmanın ve ilerici bir cumhuriyetin insanlık için bir şans olduğunu düşünenler harekete geçebilir. Yani belki İlhan Selçuk-Uğur Mumcu-Abdi İpekçi üçlemesini bir tarihsel rol modeli gibi görüp, o zeminin üzerinde yükselerek Avrupa medyasındaki bayağılıkları da göğüslemeye kararlı gazeteciler büyük bir haber sitesi kurabilir. Olmayacak iş değil. Çünkü teknik olarak zor değil ve bir mali yük getirmiyor. Sadece gazeteci arkadaşlarımızın tek tek görev alması ve düzenli haberler hazırlaması gerekiyor. Bunun adımları mutlaka atılmalıdır.”

İNTERNET GAZETECİLERİ ACİLEN EĞİTİLMELİ
www.seyfialp.wordpress.com blog yazarı Seyfi Alp:
“Türkçenin doğru kullanılması konusunda büyük problemler var. Bu da Türkçe internet gazeteciliğinde muhabir ve redaktör olarak çalışan kişilerin Türkçemize yeterince hakim olmamalarından kaynaklanıyor. Tam bu noktada Türkçe internet gazeteciliğinde muhabir ve redaktörlerin okul yılları ve okul sonrası eğitimlerinin sorgulanması da yapılmalı. Haber dilinin yakalanması konusunda Türkçe internet gazeteciliği yapmak isteyenlerin mutlaka eğitimden geçmeleri gerekiyor. Ulusal günlük bir gazetenin redaksiyonunda belirli dönem çalışmak bu konuda muhabir ve redaktörlere yardımcı olabilir.
Bağımsız habercilik maalesef mümkün değil. Sansür günümüzde gazetecileri kuşatmış durumda. Özellikle son zamanlarda ırkçı cinayetler veya saldırılarla ilgili haberleri yazarken muhabir olarak korku da yaşamaya başladık. Bunun en güzel örneği NSU cinayetleri. Ayrıca Türkçe internet sitelerinin ekonomik bağımsızlıklarının yeterli olmayışı da bağımsız haber üretmeyi engelliyor. Bir de siyasi ortam ve çevrenin tepkileri bağımsız haberciliği frenliyor. Redaksiyonu büyük bir Türkçe internet gazetesinde sansürün daha fazla olabileceğini tahmin ediyorum. Tek başına internet haberciliği yapanlar bağımsız haber konusunda daha gözü kara diye düşünüyorum.
Türkçe internet gazeteciliğinde haber portalları son yıllarda epeyce düzeldi. Frankfurt, Berlin ve Hamburg merkezli günlük sitelerine düzenli haber giren haber portalları mevcut. Bu üç şehir dışında da Türk gazeteciler anadillerini kullanarak Türkçe internet gazeteciliğinde haber portalı olarak çevrelerinde olup bitenleri düzenli duyurmaya başladılar. Her geçen gün de olumlu yönde düzelme söz konusu. İstikrarlı habercilik yapan Türkçe haber portalı sayısı giderek artıyor.
Haber sitelerinin hedefledikleri ilan gelirlerine kavuştuklarını sanmıyorum. Bu pastanın Almanya’daki Türk internet gazeteciliği için ülkede alabilecekleri yılda 15 milyon euro civarında bir reklam pastası bulunduğundan söz ediliyor. Mevcut Türkçe haber sitelerinin bu önemli miktarın çok az bir bölümünü alabildiklerini tahmin ediyorum.
Yerel Türkçe gazetelere bir stepne olmadıklarına inanıyorum. En azından olmamalı diyorum. Yerel basılı bir gazete çıkarmadan da başarılı olabilecek ve bu başarıyı online reklam alarak sağlamlaştıracak çalışmalar yapılabilir.
Yüzlerce haber sitesi kesinlikle ortak çalışmalar yapmalı. Böyle bir çalışma özellikle Almanya’da büyük kan kaybına uğrayan Hürriyet ve Sabah gibi gazetelerin günlük satışlarının düştüğü şu dönemde büyük önem kazanıyor. Berlin veya Hamburg’da yerel bazda güçlü olan internet haber portalları Münih veya Frankfurt’ta aynı başarıyı yakalamış meslektaşlarıyla ortak çalışmalar yapmalı. Bu iyi organize edilirse, ortaya önemli bir enerji ve güç çıkar ve bundan katkıda bulunanlar mutlaka yararlanırlar. Kesinlikle bu birleşme veya belirli şartlarda ortak hareket etme sağlanmalı.
Türkçe internet gazeteciliği yerel konularla asla sınırlı kalmamalı. Ancak yereli aşan konulardaki haber veya yorum çalışmaları iyi gazeteciler tarafından kaleme alınmalı. Her internet gazete öncelikle yerelde güçlü olmalı. Bölgesinde varlığını hissettirmeli. Ancak yaşanılan ülke veya okurların geldiği ülkeyle ilgili de kaliteli haberler üretebilmeli. Ayrıca dünya genelinde gelişen ve sokaktaki insanı ilgilendiren her konu hakkında internet gazetecilerinin de söyleyecek sözü ve yazacak haberi olmalı.”
Bugünkü haliyle Türkçe haber portallarında araştırma gazeteciliğinden söz etmek maalesef mümkün değil. Bunun en önemli nedenlerinden biri, maddi gücü şimdilik zayıf olan Türkçe haber portallarının “iyi haber üretebilen” muhabirleri bir ücret karşılığında çalıştırma imkânının olmaması. Özellikle araştırılarak yazılacak haberler konusunda birikim sahibi gazeteci Almanya’daki Türk toplumunda elin parmakları kadar az. Ancak önümüzdeki dönemde Türkçe haber portalları mutlaka bu konuya ağırlık vermeli. Ses getirecek ve derinlemesine yazılan haberler haber portalına büyük kazanımlar sağlayacaktır.
Türkçe internet gazetelerinin siyasi eğilimlerinin haberlerin önüne geçmediğini sevinerek söyleyebilirim. Haber portalı sahipleri bu konuda olumlu yönde başarılı. Haber portalı sahibi veya genel yayın yönetmeni tanıdıklarımın iyi bir haber gördüklerinde siyasi yanına bakmadıklarını gördüm. İnternet gazetelerinin siyasi eğilimleri portal sahibi veya yöneticilerin görüşünü çok az da olsa yansıtıyor. Ancak asla muhabirlerin haberlerine yön verecek biçimde belirleyici değil. Bu sevindirici bir durum. Siyasi görüş ve buna bağlı tavsiyelerin köşe yazarlarınca yapıldığını gözlemledim.
Almanların Türkçe haber portalı oluşturma girişiminin başarılı olması için önemli bir koşul var. O da, bu haber portalına haber yazacak muhabirlerin kalitesi. Bu kalite başarıda belirleyici olacaktır. Böyle bir haber portalında haberler mümkün olduğu kadar tarafsız ve aktüel verilmelidir. Gazetecilik kurallarına dikkat edilerek ve gerek Almanya ve gerekse Türkiye’yi yakından tanıyan gazeteciler tarafından bir portal oluşturulur ve hatta bir günlük gazete basılırsa başarılı olabilir. Ben aynı zamanda bir okur olarak, gazeteyi kimlerin hazırladığından ziyade gazetenin kalitesinin belirleyici olacağına inananlardanım.”

KOPYALA-YAPIŞTIR GAZETECİLİĞİ HÂKİM

Ren Postası Yayın Yönetmeni İsmail Erel:
“İnternet gazeteciliği iyi kullanılmıyor. Haberler başka kaynaklardan kopyala yapıştırma yöntemiyle okura aktarılıyor. Siteyi hazırlayanların ne yazık ki Türkçe eksikliği dikkat çekici boyutta.
Site sahibinin şahsi siyasi görüşü ve şahsi çıkarları doğrultusunda habercilik yapıldığını gözlemliyoruz. Bununla birlikte uzun soluklu birkaç site var, Genelde okurların da bu siteleri takip ettiğinden yola çıkarsak, onlarda istikrardan söz edebiliriz. Yine de Avrupa’da Türkçe internet gazeteciliği sunan bir deryadan söz ediyoruz ve takipte güçlük çekiyoruz
Ayrıca sitelerin normal koşullarda ilanla ilgili paylarına düşmesi gereken oranı almakta zorluk çektiklerini de görüyoruz. Diğer taraftan yerel gazeteler, haber sitelerini ilan konusunda stepne olarak kullanıyor. İşler ağırlıklı olarak bu şekilde yürüyor. Aslında bu onlara destek değil köstek oluyor. Gazeteye ilan 3 alırken 1 alınıyor; bence tersi olmalı.
Avrupa’da Türkçe haber sitelerinin ortak bir platformda buluşması ise zor bir ihtimal. Sitelerin birleşmesi zor. Yerel siteler ne kadar bölgesel habercilik de yapsa güncelliği koruma ve yansıtma adına ulusal haberleri de veriyorlar ki, bu da kaçınılmaz.
Avrupa’daki Türkçe haber sitelerinde araştırmacı gazetecilik yapanların sayısı bir elin beş parmağından az. Araştırmaya vakit ayırmıyorlar. O vakti ilan için ayırıyorlar.
Avrupalı Türk okur da ne yazık ki tembel, uzun, derinlikli bir haberi okumaktan çok da hoşlanmıyor. Onun yerine 20 tane haber kısa habere tıklamayı tercih ediyor. Herkes işin kolayına kaçıyor.
Almanlar tarafından hazırlanan Türkçe sitenin çok da rağbet göreceğine inanmıyorum. Avrupalı Türk okur, objektif olmayacağına inanacaktır. Bu tür Alman medyası tarafından pompalanan haber siteleri, Türk toplumunu bilmedikleri için tutmaz. Avrupa’daki Türklerin vatan sevgisi bir hayli yüksek. Türkiye’ye hakaret edilen bir siteyi okuyacaklarını sanmıyorum.”

DÜZENLİ YAYIN YAPAN SİTE SAYISI ÇOK DÜŞÜK
Almanya Bülteni Yayın Yönetmeni Arif Şentürk:
“İnternet gazeteciliğinde kullanılan Türkçede son yıllarda gözle görülür bir düzelme olmasına rağmen, redaksiyonların titiz çalışmaması ve genelde sitelerin haberleri birbirlerinden kopyalayarak yayınlıyor olmaları nedeniyle bazı yazım hataları gözden kaçmıyor. Bağımsız ve tarafsız yayın yapan haber siteleri ise sayı olarak fazla olmasa da, var.
İnternet gazeteciliğinin en önemli şartı, hızlı ve uzun soluklu, düzenli bir yayın anlayışı olduğundan, bu anlayışı peşin olarak kabul etmek gerekiyor. Bunu kabul edip bu gerçek doğrultusunda haber yapan siteler var. Ancak bu anlayışı uzun süre sürdürüp sürdüremeyecekleri önemli bir tartışma konusu.
İnternetteki reklam pazarlama kurallarından bihaber oldukları için gelecekte de ilan gelirlerini artırabileceklerini sanmıyorum. Bu anlayışlarını devam ettirirlerse, korkarım bu alandaki reklam piyasasının da altını üstüne getirecekler. Birçok gazete internet gazeteciliğinin reklam geliri ve etkisini henüz fark edemedikleri için, kendilerini stepne olarak görüyor. Bu anlayışın değişmesi için bir an önce bu alanda bilgilenmeleri gerekiyor.
Güç birliği… Bunu, mevcut gazetelerin yayın hayatını sürdürmesiyle sağlanması hem zor, hem de gerçekçi değil. Çünkü internetteki reklam alanları tıklanma sayılarına göre pazarlanıyor. Kastedilen birlik tek bir haber portalında olacaksa, iyi olur. Ama buna da site sahiplerinin olumlu yaklaşacağını sanmıyorum.
Eğer alanında tercih edilir ve güçlü olmak istiyorlarsa en fazla yayın yaptıkları ülke bazında yerel kalmaları mantıklı ve olumlu sonuçları beraberinde getirecektir. Yani yayın yaptıkları ülke dışından haber yayınlamamaları kendilerini daha güçlü ve etkili kılabilir.
Redaksiyonlarında yeterli çalışan olmadığı için araştırma gazeteciliği en azından şimdilik mümkün görünmüyor.
Alman gazetelerinin Türkçe haber sitesi kurma girişiminde bulunması Türkçe yayın yapan internet sitelerinin kendilerine çeki düzen vermeleri için önemli bir etki yapabilir. Bu konudan hiç rahatsızlık duymuyorum. Hatta olumlu buluyorum. Ancak bu sitenin haberlerinin büyük bölümünün Türkiye’nin iç siyasetine mesaj verme kaygısıyla olacağından, buradaki okurların kutuplaşmasına yol açacağı düşüncesindeyim.”
Frankfurt – Işın Toymaz
www.avrupa-kultur.eu

Avrupa’daki Türkçe gazetecilik göçün başlamasından kısa bir süre sonra 1970’lerde ortaya çıktı. Neredeyse 50 yıla merdiven dayadı.

Yarım asırda sayısız kağıt gazete, son yıllarda ise Türkçe internet gazeteleri ise bir bir yayın hayatına katıldı, katılmaya da devam ediyor.
Bu zaman zarfında yayınlanan kimi günlük gazetelerin kendi matbaaları dahi vardı. Yerel gazeteler ise Alman matbaalarında basıldı elan basılmaya da devam ediyor. Gazetelerin hazırlanma teknikleri de zaman içerisinde değişime uğradı. Fotoğraf makineleri de analogdan dijitale geçti. Işıklı masalar teknolojik gelişme sonucunda tarihe karıştı. Gazetelerin hazırlanmasındaki araç-gereçleri bulmak biraz zor olacak gibi gözüküyor.
Bugüne kadar Türkçe gazetelerin ortak bir arşivi maalesef oluşmadı. Çok sayıda Türkçe gazetenin yaşamı uzun sürmedi, yayın hayatlarını ya sonlandırdı yada ara verdi. Belki de yayınlanan birçok gazetenin tek bir nüshasını bile bulmak mümkün olmayacak. Her geçen gün yayın hayatına son veren Türkçe gazetelerin örneklerinin, kayıplarının artarak devam edeceği aşikardır.
Bugün araştırma yapmak isteyen bir gazetecinin, akademisyenin, meraklının yararlanacağı belgeler bir bir yok olmaktadır. Gelecek kuşaklar kendinden önceki nesillerin hem Türkçe gazetecilikle ilgili neler yapıldığını, bu arada yaşayanların durumunu ilk elden öğrenmeleri mümkün olmayacaktır.
Bu durumun önüne geçmek gerekir. Bunun için biran önce Türkçe gazeteler arşivi kurmak gerekir. Arşiv dijital ve fiziki olmalıdır. Gazete örnekleri, daktilo, eski bilgisayarlar, monitorlar, ışıklı masalar, fotoğraflar, gazeteleri yayınlayanlarla ilgili bilgiler bir an önce toplanmalıdır. Bu işin altından tek tek gazete veya kişilerin kalkması imkansızdır.
Görünen o ki, böyle bir girişimi gerçekleştirmek en yaygın olan gazeteciler derneği ATGB’nin sorumluluğuna düşüyor.
Kendi adıma böyle bir girişime elimizdeki imkanları sunmaya hazırım. Özel olarak Türkçe gazeteler arşivi kurmanın önünde gerçekleştirme zorlukları aşılamazsa, Almanya’ya göçle ilgili tüm belge ve eserlerin arşiv çalışmalarını yapan Göçün Dökümantasyon Merkezi ve Müzesi DOMİD ile ilişkiye geçilmesini öneririm.
Çağrımın dikkate alınacağı umuduyla…
Stuttgart – Mustafa Bozdurgut / www.yeniposta.de

Basın ve ifade özgürlüğü ihlallerinin tırmanarak devam ettiği, dünyanın en büyük gazeteci hapishanesine dönen Türkiye’de giderek artan sayıda gazeteci, baskılar nedeniyle mesleğini yapamıyor.

DW Türkçe’den Şebnem Arsu 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde “Çalışamayan“ gazetecilerle konuştu. 

Arsu’nun Deutsche Welle Türkçe’de yayınlanan haberi şöyle:

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’ne göre geçen yıl 780 gazetecinin resmi sarı basın kartı iptal edilirken, 839 gazeteci yaptıkları haberler nedeniyle açılan davalarda hakim karşısına çıktı, 189 basın çalışanı ise sözlü ve fiziksel saldırıya uğradı.
Tutuklu Gazetecilerle Dayanışma Platformu ve Türkiye Gazeteciler Cemiyeti kayıtlarında Türkiye’deki tutuklu gazeteci sayısı 140’ı aşmış durumda. Her dört gazeteciden birinin işsiz oluğu tahmin edilen ülkede, basın üzerinde devam eden siyasi baskıların yerini kontrolü daha da imkansız olan otosansüre bıraktığı yorumları yapılıyor.
Bu koşullar altında mevcut sistemde var olamayan birçok gazeteci çareyi başka sektörlere geçiş yapmakta buldu, bazıları ise her türlü siyasi ve ekonomik baskıya rağmen mesleklerine tutunmaya çalışıyor. Sosyal medyada karalama kampanyaları, hedef gösterilmeler ya da adli süreçlerde yıpranan isimler için alternatifler çok daha az. Ancak gazeteciler bireysel kaygılarından çok, tek sesliliğin ülkeye verebileceği hasarlara işaret ediyor.

Üç gazeteci, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü vesilesi ile DW Türkçe’ye “nasıl çalışamadıklarını“ anlattı.
Ünsal Ünlü: Sosyal medyada tutunmaya çalışıyor
Haberciliğe 1989 yılında TRT bünyesinde başlayan Ünsal Ünlü, ana akım medyadan ayrıldığı 2014’e kadar özellikle NTV haber kanalında uzun yıllar farklı görevlerde bulunmuş.
default
Ünsal Ünlü
Siyasi baskıyı yoğun olarak ilk kez 2009 yılında aynı kanalın Ankara temsilcisi iken hissetmeye başladığını söyleyen kıdemli gazeteci, şimdilerde tarafsız habercilik mücadelesini sosyal medyada popülerliği artmakta olan Periscope yayınlarında devam ettiriyor. Ünlü’nün ortalama 20 bin takipçisi var. Ancak bu sayı Periscope uygulamasına YouTube, Soundcloud ve iTunes gibi mecraların eklenmesiyle birlikte bazı günler 30 bine ulaşabiliyor.
¨Haber yöneticileri, editörlerin tamamı istemeden içselleştirdikleri sansürü yaşıyorlar¨ diyen Ünlü, fikirsel kısıtlamaların şimdilerde otosansürle bambaşka bir boyuta sıçradığı görüşünde. Ancak evinin bir köşesinden yaptığı bireysel yayınlarda dahi siyasi baskılardan kurtulmuş değil.
¨Doğrudan olmasa da troller aracılığı ile siyasi baskı hissediliyor¨ diyor Ünlü, çoğu isimsiz, muhalefetin iddialarına göre maaşlı olarak, aktif ve agresif hükümet destekçiliği yapan sosyal medya kullanıcılarını kastederek.
Ünlü, ”Her yayında 20 civarinda trolle uğraşıyorum. Onların derdi bir fikri tartışmak değil, yanlış olduğunu söylemek” diyor. Ünlü¨ye göre, ¨En büyük sorun, tartışma kültürünü kaybediyor olmamız.¨
Takipçileri arasında solcu izleyiciler kadar AKP ve MHP yanlılarının da olduğunun altını çizen gazeteci, ana akım medyada olmayan bir çoğulculuğu yakaladığı kanısında.
“Muhalefetsiz ortak hatalara neden oldu”
Ünlü’ye göre, uzman ve deneyimli gazetecilerin siyasi elle ayıklanması hem kişisel mağduriyetler yarattı hem de muhalefetsiz ortamda devlet politikalarında ciddi hatalara neden oldu.
Ünlü, gazetecilikle ilgisi olmayan yöneticilerin gazete ve televizyonlarda söz sahibi olmasının sansür algısını kuvvetlendirdiğini de düşünüyor. “Genel yayın yönetmeni gibi karar alıcı konumda olanlar arasında tek özelliği iktidara yakın olmak olan kişiler medyaya yerleştiğinden beri oto sansür güçlendi¨ diyen gazeteci sözlerini şöyle sürdürüyor: “Haberi bilen ve etkilerini tahmin eden insanlar bu süreçte haberlerini geri çekmeye başladılar.”
Ünlü’ye göre yayınları, aynı fikirleri duymaktan yorulmuş takipçilerine otosansürden bağımsız bir ortam vaadediyor.
Ana akım medyada reklam payları ile ölçülebilen finansal baskıdan Ünlü de muaf değil. “Benim yayınıma reklam vermeye korkuyor insanlar ve bu çok anlaşılır bence” iyen gazeteci, bireysel destek alarak ve uluslararası katkı sistemlerini kullanarak yayınlarına kaynak sağlamaya çalışıyor.
Evli ve iki çocuk babası olan habercinin şimdilerde asıl geçim kaynağı, 34 yıllık bir tecrübeyi konuşturduğu seslendirme ve dublaj. “Türkiye’de gazetecilik yapmak mümkün, alternatif alan açabiliriz’ diyerek direniyorum ve bunun finansmanını gazetecilikten sağlayamıyorum” diye konuşan Ünlü daha demokrat bir ülke için ümidini yitirmiş değil.
Volkan Koç: Darbe girişimini ilk duyuran gazeteci
İsmi, Temmuz 15 darbe girişimini ilk duyuran gazeteci olarak hatırlanacak olan Volkan Koç, gazeteciliğe 2009 yılında polis ve adliye muhabiri olarak Taraf gazetesinde başladığında çok da fazla zaman geçmeden tarafsız haberciliğin Türkiye’de karşılığı olmadığını fark ettiğini söylüyor.
default
Volkan Koç
“Polis adliye muhabirleri için polisten aldığı bilgiler yeterli, iddiaları olan kişinin ne dediği pek önemli değilken ben hep o iddia sahiplerinin dediklerini merak ettim” diyen Koç, “Eğer müreffeh gazetecilik yapmak istiyorsanız hükümet bakış açısı dışında kalamazsınız, kalırsanız ok işaretleri size döner, dokuz köyden kovulursunuz” şeklinde sözlerini sürdürüyor.
Taraf’tan sonra kısa bir süre T24 haber portalı, sonrasında Vatan Gazetesi ve ardından Akşam Gazetesinin internet servisinde muhabir ve editör olarak görev yapan ve Haberdar adlı haber portalında gazeteciliğe son noktayı koyan Koç’u meslekten asıl soğutan darbe girişimi sürecinde yaşadıkları olmuş. Darbe girişimini ilk duyuran gazeteci olduğunu söyleyen Koç, o geceyi şöyle anlatıyor:
“15 Temmuz darbe girişimini benim imzamla ilk biz duyurduk. Hemen Twitter’da hedef gösterildim. ‘Yıl 2015, darbe mi olur, sen FETÖ’cüsün’ dediler. Bir linç süreciydi. Ne zaman ki Başbakan ‘Kalkışma var‘ dedi, bu sefer de ‘Nereden haber aldın? Biliyordun, yine de FETÖ’cüsün,’ dediler. Halbuki otobüsle eve giderken, Beylerbeyi civarında asker yolu tutmustu. ‘Civardaki (Cumhurbaşkanı) Erdoğan’ın çalışma ofisine terör tehdididir belki‘ diye düşünürken bir asker ‘Sıkıyönetim ilan edildi, evlerinize gidin‘ dedi. Haberi kimseye danışmadan gece editörü ile birlikte ‘Son Dakika’ olarak geçtik.”
“Gözaltına alındım”
Sonrasında açılan soruşturma kapsamında ilk gözaltına alınan 40’a yakın gazeteciden biri olan Koç, adı duyulmamış habercilerin hem meslektaşları hem de meslek örgütleri tarafından adli süreçte yalnız bırakıldığı görüşünde:
“Ne kadar yalnız olduğumu fark ettim. Desteğin, popülerlik ve kişiye getirisi üzerinden hesaplandığını görünce meslek benim için tam anlamıyla anlamını yitirmiş oldu.“
Sektör değiştirmek ise kolay olmamış. Medyada ısrar etmeyişinin sebebini sistemin dayattığı tipte bir gazeteci olmamasına bağlayan eski muhabire göre medya üzerindeki baskılar bugünkü iktidara has bir yöntem değil. Koç, “1990’ların 28 Şubat dönemindeki ana akım medya bugün ezenleri eziyorlardı, o gün ezilenlerin bir kısmı da o gün kendine hakaret edenleri eziyor. Devran döndüğünde aynı döngünün tekrar etmeyeceği garantisini veremeyiz” diyor.
Şimdi Kadıköy civarında küçük bir sahaf işleten Koç, hayatından mutlu. Volkan Koç, “Şu anda çok huzurluyum. Etrafımda çıkar hesabı gütmeden, yalnızca entellektüel paylaşım için dükkanıma gelen insanlar var. Böylesi çok daha iyi” diyor.
Nilay Örnek: Gezi sonrası işine son verilmiş
“Gezi protestoları döneminde Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na yeni devri yapılmış Akşam Gazetesi’nin hafta sonu eklerinin başındaydım. Tabii ki Gezi’ye gitmiştim, hiçbir paylaşımımı da saklamadım, silmedim” diyor Nilay Örnek.
default
Nilay Örnek
Mesleğe 17 yaşında büyük bir aşkla başladığını söyleyen gazeteci ve bazı diğer meslektaşları aleyhine sosyal medyada yoğun bir karalama kampanyası başlar. Akabinde, İstanbul’un merkezi Gezi Park’ında 2013 yılında çevre hassasiyeti ile başlayıp kısa zamanda ülke çapında hükümet karşıtı toplu eylemlere dönüşen Gezi protestoları nedeniyle işini kaybeden ilk gazetecilerden biri olur. Vatan Gazetesinin internet servisinden sorumlu olduğu bir sonraki pozisyonunu ‘Gezicilik’ bahane edilerek kaybetmesi uzun sürmez.
Düşük ücretler, çalışanlara gösterilen ilgisizlik ve duyarsızlığın basında herkesin herkesin karşı karşıya zorluklar olduğunu anlatıyor Örnek. Örnek, “Ben marangoz, mimar, doktor değilim ki hobi olarak gazeteciliğe devam edeyim. ‘Adın gözüksün, para almadan yap’ diyorlar ama bir meslek bizler için. Ben annemin desteğini alıyorum belli bir yaşam kalitesini idame ettirebilmek için. Ama benden çok daha zor şartlar altında yaşamaya çalışan yüzlerce meslektaşım var” diyor.
Şimdiye kadar çalıştığı yayın kurumlarındaki deneyimleri Örnek’e Türkiye’de çalışan bir gazeteci olarak her an, her şeye hazırlıklı olması gerektiğini öğretmiş.
Herkesin Türkiye’yi kurtarmaya çalışan büyük cümleler kurduğunu, ancak toplumun aslında küçük cümleler ve gündelik meselelerin gündeme getirilmesine ihtiyaç duyduğunu savunan gazeteci, hayata dair yazılarına devam etmek istiyor. Ancak siyaset hayatın her alanına sirayet etmişken baskıların peşini bırakmayacağından da endişeli.
“Tehlikeli olan şu ki; sadece siyaseten parti isimlerini anarak, agresif muhalefet yapan insanlar değil, ‘hayat tarzımıza müdahale edilmesin’ diyen herkes tehdit olarak algılanıyor” diyor Örnek.
“Gazeteciliği bilmeyen gazeteciler”
Gazeteciyi mesleki olarak derinden yaralayan bir başka husus ise medyayı saran, gazetecilik eğitimi almamış, siyasi bağlantılarıyla koltuk edinmiş editörler, yazarlar, yöneticiler.
“AKP kendi medyasını yarattı ama gazetecisini yaratamadı” diyor Örnek. Nilay Örnek, “Bir sayfa nasıl yapılır, haber nasıl redakte edilir fikri olmayan onlarca insan getirildi tecrübeli, gazetecilik çıkışlı meslektaşların yerine. İktidara yakın medyada işine devam eden arkadaşlar ise öylesine dönüştüler ki, çoğunu tanımak artık mümkün değil“ diyor.
Genç kadın gazeteci, ümidini yitirmemekle beraber hayatını kazanabilmek adına iş olanaklarına daha esnek bir çerçeveden bakmaya karar verdiğini söylüyor.
“Geçen sene para kazanayım diye isimsiz reklam filmi metinleri, sektörel hazır metinler yazarak gecinmeye çalıştım. Ben işin pozitif tarafında olan ve olmak isteyen bir insanım. Ancak yoruldum” diyor Örnek ve sözlerini şöyle tamamlıyor:
“Tam olarak nasıl olacak ben de bilmiyorum ama sanırım biraz inat etmekten vazgeçeceğim. Kendimi en azından yüzde 50 gazetecilikten farklı bir mecrada para kazanma fikrine alıştırmaya çalışıyorum.”